ابررایانه (Supercomputer) به رایانهای اطلاق میگردد که در زمان معرفی آن در زمینه میزان ظرفیت محاسبه در واحد زمان در دنیا پیشرو باشد. این عبارت برای اولین بار توسط مجله «نیویورک ورلد» برای اشاره به جدولسازهای آیبیام در دانشگاه کلمبیا به کار رفت.
پروژه رایانه کولاسوس در ۱۹۴۴
ابررایانههایی را که در دههٔ ۱۹۶۰ ساخته و ارائه شدند سیمور کری از بنگاه کنترل اطلاعات (CDC) طراحی کرده بود و تا دههٔ ۱۹۹۰ هم بازار در دست این ابررایانهها بود. زمانی که سیمور کری جدا شد و رفت تا شرکت خودش به نام تحقیقات سیمور را راهاندازی و اداره کند با طرحهای جدیدش بازار ابررایانهها را در دست گرفت و تا پنج سال (۱۹۸۵-۱۹۹۰) یکهتاز بازار ابرمحاسبه بود. خود کری هرگز واژهٔ ابررایانه را استفاده نکرد و کمتر کسی به خاطر دارد که او تنها کلمهٔ رایانه را استفاده میکرد. در سال ۱۹۸۰ همزمان با ظهور بازار رایانههای کوچک که یک دهه قبل به وجود آمده بودند تعداد زیادی رقبای کوچک وارد بازار شدند. اما بسیاری از اینها در دههٔ ۱۹۹۰ با بروز مبارزات بازار ابررایانه حذف شدند. امروزه ابررایانهها طراحیهای سفارشی کمنظیری هستند که شرکتهای صنعتی مثل آیبیام و اچپی تولید میکنند. همان شرکتهایی که بسیاری از شرکتهای دههٔ ۱۹۹۰ را خریدند تا از تجربهشان استفاده کنند. البته بنگاه کری هنوز به صورت حرفهای به ساخت ابررایانه ادامه میدهد. اصطلاح ابررایانه چندان پایدار و ثابت نیست. ممکن است ابررایانه امروز فردا تبدیل به یک رایانه معمولی شود. اولین دستگاههای CDC پردازندههای نردهای (اسکالر) خیلی سریع بودند؛ ده برابر سریعتر از سریعترین ماشینهای سایر شرکتها. در دههٔ ۱۹۷۰ اکثر ابررایانهها به انجام محاسبات برداری پرداختند و بسیاری رقبا و تولید کنندگان جدید پردازندههای خودشان را با قیمت پایین با همان روش کار به بازار ارائه کردند تا در بازار حاضر شوند. در ابتدا و میانهٔ دههٔ ۱۹۸۰ ماشینهایی با پردازندههای اندک برداری که به صورت موازی کار میکردند تبدیل به استاندارد شدند. هر ماشینی معمولاً چهارده تا شانزده پردازندهٔ برداری داشت. در اواخر دهٔ ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ دوباره توجهها از پردازندههای برداری به سیستمهای پردازندهٔ موازی معمول معطوف شد که هزاران ریزپردازنده معمولی داشتند و برخی از آنها نمونههای آماده و برخی هم سفارشهای مشتریان بودند (در اصطلاح کاری، این را حملهٔ میکروهای کشنده مینامند). امروزه طرحهای موازی بر اساس ریزپردازندههای آمادهٔ نوع سرور ساخته میشوند از جمله Power PC، Itanium، x۸۶-۶۴ و مدرنترین ابررایانهها بسته (کلاستر)های رایانهای با تنظیمات دقیق هستند که پردازندههای کم حجم و رابطهای داخلی سفارشی و بسته به مورد دارند.
تحقیق و توسعه
در نهم سپتامبر سال ۲۰۰۶ دفتر مدیریت امنیت هستهای ملی انرژی آمریکا (NNSA)، آی بی ام(IBM) را برای طراحی و ساخت اولین ابررایانه دنیا انتخاب کرد. سیستمی که برای تولید ماشینی پردازندهٔ موتور پنهای باند سلولی (cell BE) ماشینی با توان پایستهٔ یک پتافلاپ یا یک هزار تریلیون محاسبه در ثانیه بسازد. پروژهٔ دیگری که IBM به آن مشغول است ساخت Cyclops۶۴ است که قرار است روی یک تراشه یک ابررایانه نصب کند. دکتر کارمارکار در هند پروژهای را برای ساخت ابررایانه یک پتافلاپی رهبری میکند. CDAC هم در حال ساخت رهبری میکندی است که تا سال ۲۰۱۰ بتواند به یک پتافلاپ برسد. NSF هم پروژهای بیست میلیون دلاری برای ساخت یک ابررایانه یک پتافلاپی در دست دارد. NCSA هم در دانشگاه ایلینویز اوربانا شامپاین مشغول چنین پروژهای است و برآورد میشود تا سال ۲۰۱۱ آن را تکمیل کند.